نرخ تضمینی، ضامن تولید نشد

براساس برنامه پنجم توسعه، میزان تولید محصولات کشاورزی در افق سال93-94 باید به 300میلیون تن برسد. این در حالی است که با توجه به محدودیت‌های آب، زمین، نیروهای انسانی و چالش‌های تازه از‌راه‌رسیده هدفمندی یارانه‌ها، راه همواری پیش روی کشاورزان نیست.

محصولات استراتژیک کشور نظیر گندم، جو، ذرت، چغندرقند، کلزا و سویا هرساله از حمایت‌های تضمینی دولت برخوردارند اما بررسی آمارهای تولید سال‌های88 تا 91 نشان می‌دهد با وجود افزایش هرساله قیمت‌های خرید تضمینی، تولید روند صعودی به‌خود نگرفته است.

قیمت‌ها 35درصد رشد کرد

در توصیف ناکارآمدی قیمت‌های تضمینی همین بس که بدانیم نرخ‌های تعیین شده با فاصله قابل توجه از نرخ تورم و در ردیف افزایش درصدهای تک رقمی ایستاده است. هرچند دولت قیمت‌های تضمینی را به‌طور میانگین با تورم 35درصدی تعیین کرده است اما افزایش هزینه‌های تولید به‌مراتب بیش از درصدهای مورد بحث است.

سجاد سبحانی، نایب‌رئیس هیأت مدیره مجمع ملی هماهنگی و حمایتی تشکل‌های کشاورزی در این‌باره می‌گوید: در شرایط افزایش چشمگیر نرخ تورم و رشد 200درصدی قیمت نهاده‌های کشاورزی اعلام این نرخ‌های تضمینی، انگیزه کشاورزان برای کشت را از بین برده و پیش‌بینی می‌کنیم در سال زراعی جدید کاهش قابل ملاحظه سطح زیرکشت محصولات کشاورزی و بیکاری کشاورزان ضعیف و فقیرتر را شاهد باشیم.

مجلس اعتراض کرد

یونس اسدی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس نهم نیز تعیین نرخ خرید تضمینی محصولات کشاورزی با قیمتی زیر نرخ جهانی و واردات این اقلام را با هزینه‌ای بالاتر، حرکتی در جهت تضعیف تولید داخلی می‌داند و می‌افزاید: بارها و بارها نمایندگان مجلس این موضوع را بازتاب داده‌اند اما متأسفانه دولت هیچ‌گونه توجهی به آن نشان نمی‌دهد.

یکی از دلایلی که موجب ایجاد این فاصله عمیق بین تورم کل کشور و قیمت‌های کشاورزی شد، اعلام زودهنگام نرخ‌های سال92 بود. در شرایطی که هیچ آینده‌ای برای تورم کشور نمی‌توان پیش‌بینی کرد، اعلام قیمت‌ها چند‌ماه پیش از شروع کشت، کشاورزان را برای تولید سال آینده مردد کرد. کشاورزان اکنون بیم آن دارند که با وضعیت پیش‌رونده هزینه‌ها، نرخ‌های اعلام شده کفاف مخارج انجام شده را ندهد و تولیدکنندگان با زیان مواجه شوند.

ازجمله گلایه‌های هرساله کشاورزان اعلام دیرهنگام نرخ خرید تضمینی محصولات کشاورزی است. چراکه دیر اعلام کردن قیمت‌ها باعث می‌شود کشاورزان نتوانند براساس آن برنامه‌ریزی مناسبی برای کشت محصول خود داشته باشند به این ترتیب امسال قرار بود با تغییر زمان اعلام این نرخ و کشاندن آن به پیش از تقویم کشت محصولات، این نقیصه برطرف شود. اما درست در هنگامی که امید به اصولی‌تر شدن اعلام جدول نرخ تضمینی و کشت فراورده‌های کشاورزی پررنگ‌تر شده بود، انتشار جدول قیمت 28محصول کشاورزی آنچنان ذوق همگان را کور کرد که یک نماینده مجلس نهم نرخ خرید تضمینی محصولات کشاورزی را تخلف خواند.

در شرایطی که بسیاری از فعالان بخش کشاورزی وضعیت این بخش را پس از اجرای ناقص قانون هدفمندی و حذف یارانه‌های کشاورزی رو‌به‌اضمحلال و نابودی توصیف می‌کنند و واردات بی‌رویه محصولات کشاورزی همچنان تداوم دارد دولت با عناوینی نظیر حمایت از تولید، اقدام به انتشار لیستی از نرخ خرید تضمینی محصولات کشاورزی کرده که داد تولیدکنندگان را درآورده است.
تورم چند برابر رشد نرخ تضمینی است؟

نرخ خرید تضمینی محصولات کشاورزی امسال به‌طور میانگین تنها با حدود 200تومان افزایش قیمت نسبت به سال گذشته اعلام شده است و در شرایطی که تورم، هزینه تولید را از 200درصد افزایش داده است قیمت خرید محصولات کشاورزی تنها چیزی حول و حوش 35درصد جهش داشته است.

به غیر از بحث خرید تضمینی، سایر محصولاتی که در بازار آزاد فروخته می‌شوند و شامل قیمت‌گذاری نیستند نیز بازار چندان گرمی برای کشاورزان ندارند. قیمت‌های 200-300 تومانی میوه در باغ حکایت از سود پایین کشاورز دارد. این درحالی است که همان میوه‌ها با قیمت‌های چندین برابری به‌دست مصرف‌کنندگان می‌رسد.

وجود واسطه‌هایی که در فصل خرید پیدایشان می‌شود تازگی ندارد. سال‌هاست سود زحمت یکساله تولیدکنندگان یک شبه نصیب دلالان می‌شود. اگرچه همواره یکی از راهکارهای حل این معضل عرضه مستقیم محصولات عنوان شده اما دولت سازوکاری برای اجرای این سیاست تدبیر نکرده است. هزینه‌های برداشت محصول، نحوه حمل آن به بازار و فراهم بودن محل عرضه ازجمله زیرساخت‌هایی است که تا زمانی که آماده نشود نمی‌توان سیاست عرضه مستقیم و فروش بی‌واسطه محصولات را اجرا کرد.

مظفر علیمردانی، کشاورز کرمانشاهی می‌گوید: قیمت محصولات کشاورزی چه آنهایی که دارای نرخ تضمینی است و چه آن محصولاتی که به‌صورت توافقی فروخته می‌شود بدون شک تعداد زیادی از روستائیان را به شهرها می‌کشاند و آنها را از شرایط تولیدکننده محصولات کشاورزی به مصرف‌کننده محصولات کشاورزی تغییر وضعیت می‌دهد. علیمردانی با گلایه از واردات بی‌رویه محصولات کشاورزی ادامه می‌دهد: این صنف آنقدر دردسر و بدبختی دارد که با تداوم ضربه‌های این چنینی مرگ کشاورزی را قطعی بدانید.

درهرحال اگرچه خرید تضمینی محصولات کشاورزی در برنامه پنجم توسعه به‌گونه‌ای مورد نظر قرار گرفته است که انتظار می‌رود لیست اقلام آن به مرور کاهش پیدا کند و از خرید تضمینی به خرید توافقی تغییر جهت دهد اما با وجود این، پس از ترکش‌های اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها، تنها ابزار حمایتی فعال دولت از کشاورزان خرید تضمینی است.

قیمت محصولات اساسی مشمول خرید تضمینی